Cela s’est passé aujourd’hui, abolition de l’esclavage dans toutes les colonies et possessions françaises.

Notre culture est intrinsèquement liée à l’histoire. Nous ne pouvons pas les séparer car elles se sont influencées et fait de nous ce que nous sommes.
Les textes, lois et décrets font partis de notre patrimoine, nous devons les connaitre pour notre futur.

Dékré konmkwa lestravay aboli adan tout koloni fransé 27 avril 1848…

Libèté – Ègalité – Fratènité

Ministè lamarin-Ministè lékoloni-Dirèksyon lékoloni-Répiblik fransé.
An non pèp fransé-a,

Gouvèlman fransé-a ka konssidéré ki lestravay sé an koutba kont dignité moun. Ika konsidéré ki, lè ou ka détwi tout posibilité moun té pou ni di gouvèné kòy limenm, ou ka dè dé bagay disparèt. Sé dé bagay-tala pa dòtki, baz natirel limanité menm sa ou ni dwa ni, épi sa yo andwa ba’w.

I ka konsidéré ki, yo ka anvyolé manman-chous Larépiblik, kivédi Liberté, Ègalité, Fratènitè.
I ka konsidéré ki, si yonn dé dispozisyon pa té ka vini lamenm déyè règ konduit poklamasyon abolisyon-an, an brigandaj san manman té ké mèt adan sé koloni-an.

Gouvèlman fransé mété dékré-tala doubout :

Priméy pwen

Lestravay kay aboli, nèt, adan tout koloni, tout mòso tè ki ta Lafrans, dé mwaapré laplikasyon lwa-tala adoptéé. Adan yo shak-la, di jou lapalikasyon dékré-a koumansé fè shimen’y, adan koloni, tout kalté chatiman éti moun ka ba moun kou, tout kalité lavan éti moun ka vann moun, sa pa pou fèt pyès ankò ; sa entèdi.

Dézyèm pwen

Tafè oblijé moun Sénégal angajé kòy pandan antan, ki i lé, ki i da lé sa bout.

Twazyèm pwen

Sé sé gouvènè-a obencé kaomisè jénéral Larépiblik-la, ki ké ni pou asiré libèté pèp Matinik, pèp Gwadloup épi pèp lilet lantou’y, pèp Lagiyan, pèp Sénégal, pèp tout dòt bò lakòt west lafrik éti Lafrans établi dòy, pèp mayòt, pèp lilet ki lantou’y èk pèp Laljèri.

Katyèm pwen

Sa ki té esklav épi ki sé ni kondanasyon ki ka mété nonm pli ba ki nonm, oben ki sé ni penn korèksyonèl pou dé bagay an nonm lib pa té ké ni tousa lapenn pou fè, lalwa ka éfasé sé kondanasyon-tala. Tout dépòté ki té ka sibi mizi gouvèlman té pwan kont yo, té rantré kay yo.

Sentyèm pwen

Lasanblé National ké réglé chak pa déonmajman kolon sé ni pou touché.

Sizyèm pwen

Sé koloni nou an ki pa ni esklav ankò, épi tè nou ni Lézend, ké ni délégasyon yo Lasanblé Nasyonal.

Sétyèm pwen

Tèg jénéral la ki ka di « dépi ou pozé pyé an Frans si ou esklav, ou lib » ka aplithé kòy adan koloni fransé menm mannyè ki asou lézòt tè Larépiblik fransé ni.

Yuityèm pwen

Pou jòdi kon pou dèmen, menm andidan an péyi étranjé, an fransé pa ni pou ni esklav, i pa ni pou genyen esklav, i pa ni pou vann esklav. I pa ni non pli pou mté kòy an pyès mannyè, ni mannyè dirèk, ni endirèk non dan pyès kalté modèltrafik konsa. Tout moun ki ké permèt kòy dérespèkèté sé dispozisyon-tala kay pèd tout dwa kriyé yo fransé ankò. Si, magré sa, an fransé sé ni wè épi sé entèsisyon-tala, an moma éti laplikasyon dékré-a sòti, léta ka ba’y twa zan pou mété kòy an naks. Sa ki sé vini ni esklav létranjé, swa sé an léritaj, swa yo sé ba yo’y, swa mariyaj yo sé fè yo ni yo, anba menm penn-an, yo ké ni pou rann esklav-la lib, oben, rifizé léritaj-tala adam menm délé-a, di jou yo apwann yo ké mèt esklav.

Névyèm pwen

Minis Lamarin, Minis Lékolini, Minis Ladjès, yo chak, an travail yo ki ta yo, yo ni pou fè dékré-tala fè chimen’y pou i réyalisé pou bon.

Dékré-tala fèt Pari dan konsèy gouvèlman li 27 avril 1848.

Moun-tala fèt Pari dan konsèy govèlman pwovizwa-a.
back to the top

Victor Schoelcher,
député de la Martinique et de la Guadeloupe,
contribua à faire adopter le décret de 1848.
Il luttait depuis longtemps pour l’abolition.

Source : Mémoire de l’Outre-Mer, le site